Miljoenen mensen zijn omgekomen tijdens de Eerste Wereldoorlog. 1198 Van hen stierven toen de RMS Lusitania, een commercieel schip, zonder waarschuwing getorpedeerd werd door een Duits U-boot. Die ene torpedo zorgde voor een tweede explosie – volgens de Britten door kolengruis en volgens de Duitsers doordat het schip munitie smokkelde voor de Britten en na 18 minuten totale paniek zonk het schip naar de zeebodem. Het was een keerpunt in de oorlog. De Verenigde Staten probeerden neutraal te blijven, al lag de sympathie van veel politici bij de Entente (Verenigd Koninkrijk, Franse Republiek en Russisch Keizerrijk). Maar ook de Centrale Mogendheden (Duitse Rijk, Oostenrijk-Hongarije, Ottomaanse Rijk en Bulgarije) werden door veel Amerikanen openlijk gesteund. Vooral Duitse en Ierse Amerikanen waren pro-Duitsland (hoewel de Ieren voornamelijk anti-Brits waren). Dat veranderde acuut na de aanval op de Lusitania en die aanval was de indirecte aanleiding van Amerikaanse bemoeienis met de Eerste Wereldoorlog in 1917.

Britain rules the waves is het oude gezegde en de Britse marine was ook lange tijd onverslaanbaar, tot frustratie van de Duitsers. Want vrijwel direct aan het begin van de oorlog riepen de Britten de Noordzee uit tot War Zone en alle transport naar Duitsland werd aan banden gelegd. Niet alleen wapens, maar ook kunstmest en voedsel. De Duitsers waren woedend en beschuldigden de Britten ervan dat ze het hele land wilde laten verhongeren om de oorlog te winnen. Ook de Amerikanen vonden deze tactiek onaanvaardbaar, maar de Britten hielden hun poot stijf. De Duitsers hadden veel minder schepen en de enige troef die ze hadden waren U-boten, boten die onder water konden duiken om de onbeschermde onderkant van schepen te raken. Maar de U-boten konden geen grote afstanden onder water afleggen en moesten op strategische plekken liggen om te wachten op hun prooi. Dat zette nauwelijks zoden aan de dijk.

De opperbevelhebber van de Duitse marine, Admiraal Von Tirpitz, overtuigde keizer Wilhelm om te investeren in de verbetering van hun duikboten. Ze kregen elektromotoren waardoor ze langere tijd onder water konden blijven, maar alsnog was de tijd onder water beperkt. Een aantal U-boten kreeg daarom ook dieselmotoren (de rest bleef op stoom varen). In februari 1915 waren de nieuwe U-boten klaar voor gebruik. Zij riepen op hun beurt het gebied rond Groot-Brittannië uit tot war zone en kondigden aan dat ze ieder vijandelijk schip dat ze tegenkwamen tot zinken zouden brengen: oorlogsschepen, koopvaardijschepen en desnoods passagiersschepen. Het doel was simpel: de bevoorrading van en vanuit Groot-Brittannië stilleggen om zo het einde van de oorlog in hun voordeel te forceren. Die strijd staat bekend als de onbeperkte duikbotenoorlog.

De Verenigde Staten probeerden hun neutraliteit te bewaken, maar ondertussen konden de Britten zonder al te veel problemen aan brandstof en munitie komen. Maar dat moest wel naar huis gesmokkeld worden en daar gebruikten de Britten onder andere passagiersschepen voor. Daarmee maakten de Britten die schepen volgens de Duitsers de facto een militair doelwit. Daar maakten Duitse Amerikanen zich ook zorgen over. Zij waren bang dat hun inspanningen om Duitsland te helpen teniet gedaan zouden worden als een vlaggenschip als de Lusitania iets zou overkomen. Op hun aandringen plaatste de Duitse Ambassade op 22 april 2015 een advertentie in 50 Amerikaanse kranten. De tekst luidde als volgt:

Notice!
Travellers intending to embark on the Atlantic voyage are reminded that a state of war exists between Germany and her allies and Great Britain and her allies; that the zone of war includes the waters adjacent to the British Isles; that, in accordance with formal notice given by the Imperial German Government, vessels flying the flag of Great Britain, or any of her allies, are liable to destruction in those waters and that travellers sailing in the war zone on the ships of Great Britain or her allies do so at their own risk.
Imperial German Embassy
Washington, D.C. 22 April 1915

De angst was groot en veel passagiers besloten niet te gaan. De kapitein kalmeerde een groot deel van de passagiers en legde uit dat de Lusitania het snelste schip op de Atlantische Oceaan was en sneller voer dan de U-boten. Wat ook hielp was dat veel prominente passagiers – acteurs, grootindustriëlen en politici – hun reis ook niet annuleerden. Veel mensen geloofden dat als zij overtuigd waren van hun veiligheid iedereen er vanuit kon gaan dat de advertentie grootspraak was van de Duitsers. Maar dus niet allemaal en doordat zo veel passagiers annuleerden besloot de kapitein om te bezuinigen op stookkosten door niet alle motoren te laten draaien, waardoor de Lusitania kostbare snelheid verloor. Op 1 mei 1915 vertrok het schip richting Liverpool.

Op 7 mei was het mistig en daardoor moest de Lusitania nog meer snelheid minderen. Het was pure pech dat het schip de U-20 tegenkwam, maar Kapitänleutnant Walther Schwieger aarzelde niet en vuurde een torpedo af. Op minder dan een kilometer afstand keek hij toe hoe de bemanning van de Lusitania er een potje van maakte. De eerste reddingsboten die te water werden gelaten sloegen om, boten werden te vroeg losgelaten waardoor ze op het dek te pletter sloegen, met tientallen mensen erin en eronder en er leek nauwelijks sprake van gecoördineerd handelen. Het is te danken aan Ierse vissers die te hulp schoten dat 762 passagiers overleefden. Hij noteerde ook in zijn logboek dat hij geen tweede torpedo af kon vuren doordat zoveel mensen in het water lagen. Het was ook niet meer nodig: binnen 20 minuten was de Lusitania onder water verdwenen met een groot deel van de passagiers nog aan boord.

Groot-Brittannië, Canada en de Verenigde Staten waren woedend en zagen de actie van de Duitsers als oorlogsmisdaad. In één klap was de publieke opinie in de VS tegen Duitsland en om te voorkomen dat de VS zich echt met de oorlog zouden bemoeien beloofden de Duitsers te stoppen met de duikbootoorlog. Zij waren het overigens niet eens met de beschuldiging van een oorlogsmisdaad, volgens hen was de Lusitania een militair doelwit omdat het munitie smokkelde. Groot-Brittannië heeft dat altijd ontkend en bleef lange tijd beweren dat de 2e explosie kwam doordat de Duitsers wel een 2e torpedo afschoten, maar in de jaren ’90 werden grote hoeveelheden munitie in het schip gevonden, hoewel exploderend kolengruis ook een goede verklaring kan zijn voor de 2e explosie. Maar gelijk hebben is iets anders dan gelijk krijgen, zeker met 1198 dode burgers.

De Duitsers hielden lange tijd hun woord, maar in februari 1917 begonnen ze toch weer met de duikbootoorlog omdat ze hadden berekend dat ze meer schepen konden kelderen dan bijgebouwd konden worden door de Britten. Daardoor zouden de Britse troepen niet meer bevoorraad kunnen worden en zouden ze zich overgeven. De Duitsers wisten dat de Amerikanen nog niet op volle oorlogssterkte waren en geloofden dat ze niet op tijd klaar waren om de Britten te helpen. Maar de Amerikanen hadden een telegram van de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Arthur Zimmerman, naar zijn ambassadeur in Mexico onderschept. Zimmerman vroeg de ambassadeur om de Mexicanen delen van de Verenigde Staten te beloven als ze zich aan zouden sluiten bij de Centrale Mogendheden. Dat ging President Wilson een stap te ver en hij zette de turbo erop.

Op 6 april 1917 verklaarden de Verenigde Staten de oorlog aan Duitsland. De Britten hadden ook flink geïnvesteerd in diepzeebommen en wisten de U-boten langzaam meer en meer in te dammen, hoewel in totaal bijna 5000 schepen tot zinken zijn gebracht door de Duitsers. De onbeperkte duikbootoorlog was uiteindelijk vooral een propagandaoorlog. Groot-Brittannië begon de zee-oorlog. Groot-Brittannië begon met de voedselvoorraad van de Duitsers af te knijpen om hun leger op de knieën te krijgen. Groot-Brittannië gebruikte passagiersschepen om munitie te smokkelen. En ze kwamen ermee weg. Begrijp me niet verkeerd: de Duitsers hadden nooit de Lusitania mogen torpederen, maar hun schuld wordt niet minder als er meer aandacht is voor de kwalijke rol van Groot-Brittannië. We moeten af van het idee dat het alleen de verliezers zijn die oorlogsmisdaden begaan.