Brexit is niet in ons belang

Op 23 juni bepalen de Britten of het Verenigd Koninkrijk deel zal blijven uitmaken van de Europese Unie. Dat referendum is mogelijk omdat het Verdrag van Lissabon toelaat dat een lidstaat de Unie verlaat. Hadden we na de in Frankrijk en Nederland in 2005 verworpen Europese Grondwet alles bij het oude gelaten, dan was een Brexit – en dus ook een Nexit – niet mogelijk geweest.

Het referendum is een tegemoetkoming aan een sterke stroming in de Britse politiek die de EU wil verlaten, die o.a. tot uitdrukking komt in de opkomst van de UKIP. Die ontwikkeling is heel begrijpelijk.

In de eerste plaats is de Europese integratie helemaal niet het succesverhaal dat de voorstanders ervan maken. Ook in Nederland is de steun voor ‘het Europese project’ daardoor sterk verminderd. In 1952 werden er ‘proefreferenda’ gehouden in Delft en Bolsward, waarbij een grote meerderheid zich voor de Europese integratie uitsprak. Toen die in 2005 gedeeltelijk vorm kreeg in de Europese Grondwet was een grote meerderheid tegen. De opkomst bij de verkiezing van het Europese parlement liep in twintig jaar terug van 58 naar 30%. En toen moest de invoering van de euro nog komen.

In Engeland was het enthousiasme voor de Europese integratie altijd al veel kleiner dan op het vasteland. Churchill was sterk voor de Europese integratie, maar wilde niet dat Groot-Brittannië eraan mee zou doen. Dat land behoorde dan ook niet tot de oprichters van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal waaruit de EU is voortgekomen, maar trad pas in 1973 toe. In 1975 onderwierp de nieuw aangetreden Labour regering dit besluit alsnog aan een referendum, waarbij net als nu sommige ministers zich tegen de EG uitspraken.

Het Verenigd Koninkrijk bleef buiten de Eurozone, wat achteraf een zegen bleek. Hadden de Britten de euro ingevoerd, dan had men dezelfde problemen ervaren als nu Griekenland en Portugal, maar zonder dat de andere eurolanden voldoende middelen hadden om te hulp te komen. Nu vond er een klassieke devaluatie van het pond plaats, waardoor de werkloosheid in Groot-Brittannië veel minder opliep dan in andere Europese landen. Dat had wel het gevolg dat werkers uit Polen daar meer kansen hadden dan in andere landen. Het gevoel onder laag betaalden dat ze worden weggeconcurreerd door de Polen is daar dan ook nog veel sterker dan bij ons.

Het Verenigd Koninkrijk sloot zich ook niet aan bij het Schengen akkoord dat ongecontroleerd reizen tussen de deelnemende landen mogelijk maakte. Nu kan men zich afvragen of dat akkoord nog bestaat – ik heb dit voorjaar twee keer bij binnenkomst van Frankrijk in de file gestaan, al hoefde ik als witte man niet mijn paspoort te laten zien – maar het feit dat men noch deelnam aan de euro noch aan Schengen versterkte de positie van het VK binnen Europa natuurlijk niet.

Daar kwam bij dat door de uitbreiding naar het Oosten de Britse eilanden steeds meer aan de rand van Europa zijn komen te liggen. Dat proces gaat door: er zijn nog veel kandidaat-leden op de Balkan, met Turkije is afgesproken dat de onderhandelingen over het lidmaatschap van de EU worden hervat, en ook de banden met de Oekraïne zijn stevig aangehaald, ongeacht de uitslag van het Nederlandse referendum.

In Engeland staan de kranten ook veel kritischer tegenover het Europese project dan in Nederland. De Europese Acte heeft gemaakt dat regelgeving inzake productspecificaties, die een zaak waren voor de afzonderlijke landen, de bevoegdheid van Brussel zijn geworden. Dat leidt tot veel regelgeving op detailniveau vanuit Brussel waar de Britse pers gehakt van maakt, maar die in Nederland alom geaccepteerd wordt. De ironie is dat dit soort regelgeving karakteristiek is voor de neoliberalisme, dat juist door Margareth Thatcher sterk gepropageerd werd, omdat zo een gelijk speelveld wordt gecreëerd.

Door dit alles hebben veel Engelsen, maar zeker niet alle, het gevoel dat ze niet thuis horen in Europa. ‘We do not know these people’, zegt men over Brussel, zoals leden van de Schotse SNP dat over Westminster zeggen. Er zijn veel overeenkomsten tussen de referenda over de Brexit en over de Schotse onafhankelijkheid, met als paradox dat de Schotten juist wel in de EU willen blijven. Wanneer de Engelsen in plaats van uit de EU uit het Verenigd Koninkrijk zouden treden, zouden zowel de Brexitvoorstanders als de SNP hun wens in één keer gehonoreerd zien.

Binnen de Europese Unie bedienen bedrijven een veel groter aantal klanten, en dat is voordelig. Hoe voordelig is overigens niet altijd duidelijk: de grote welvaartsstijging in West-Europa vond plaats tussen 1945 en 1975, en pas daarna werd de EG uitgebreid tot meer dan zes leden en werden de Europese Acte en de euro ingevoerd. De integratie gaat ook niet zover dat men overal rechts rijdt, en zelfs uniformering van de stekkers aan elektrische apparaten is er tot nu toe niet gekomen.

Wat er gaat gebeuren wanneer er voor een Brexit wordt gekozen is uitermate onzeker, en die onzekerheid is op zichzelf natuurlijk al schadelijk. De Europese Commissie wil zich hard opstellen, maar bevestigt daarmee het beeld dat men het institutionele belang van de EU belangrijker vindt dan het welzijn van de Europeanen, en dat zal de voorstanders van uittreding alleen maar in hun opvatting stijven. En men negeert dat de militaire samenwerking in Europa vorm heeft gekregen in de NAVO, waar het VK een prominent lid van zal blijven.

Het verwachte welvaartsverlies als gevolg van een Brexit is trouwens een typisch voorbeeld van economisme in de politiek: alles wordt afgemeten aan de gevolgen voor het BBP. Vanuit democratisch opzicht is een Brexit alleen maar winst, omdat het beslissingen over wat er in het VK gebeurt terug brengt bij het Britse parlement. Het gaat er daarbij niet om dat de leden van het Europees parlement niet netjes gekozen worden, het gaat erom dat er op Europees niveau geen veel gelezen of bekeken media zijn. Echte democratie kan alleen functioneren binnen een publiek debat, en dat is er op Europees niveau nauwelijks. Zolang er geen echte Europese publieke opinie is, betekent soevereiniteitsoverdracht het inleveren van democratie.

Voor Nederland gelden deze argumenten ook, maar speelt het economische argument veel sterker, omdat wij een kleiner land zijn, met een lange grens met veel grensovergangen, en daardoor veel afhankelijker zijn van onze buurlanden. Maar het democratische argument moet wel een reden zijn Europese regelgeving te beperken tot dat wat echt fout gaat wanneer in verschillende landen een verschillende beleid wordt gevoerd, en dat wordt vaak vergeten.

Daarmee heeft Nederland wel een groot belang bij de uitkomst van het referendum in het VK. Sommige fanatieke voorstanders van het ‘Europese project’ zien de Britten graag vertrekken omdat zij een beletsen vormen om tot een Europese superstaat te komen. Om die reden zie ik ze juist graag blijven.

Voor Nederland is ook van belang dat bij een Brexit Nederland nog excentrischer komt te liggen binnen de EU. Met een Brexit wordt Europa een bestuurlijk Schiermonnikoog, dat afkalft in het noordwesten en aangroeit in het zuidoosten. Nederland is nu al het meest noordwestelijke land dat èn de euro heeft ingevoerd èn lid is van de NAVO. Van de Scandinavische landen, waar wij cultureel sterk mee verwant zijn, heeft alleen Finland de euro ingevoerd, en volgens Bolkestein hebben die de eigen bankbiljetten al klaar liggen.

Maar wanneer ik in Engeland woonde, zou ik sterk aarzelen. Misschien zou ik dan dezelfde afweging maken als ik gemaakt heb bij het referendum over het associatie-akkoord met Oekraïne: Europa wordt al met zoveel problemen geconfronteerd, dat je niet nog een extra probleem moet creëren.

1 Comment on "Brexit is niet in ons belang"

  1. Mh, ik woon in Engeland en vind dit artikel wel een beetje ‘kort door de bocht’. Wat gaat er met mij gebeuren en al die andere Europeanen,zowel in de UK alwel al die Engelsen op het vaste land van Europa?
    Als tegewicht en reflectie dit artikel uit ‘The Guardian;
    http://www.theguardian.com/commentisfree/2016/jun/13/brexit-supporters-leave-vote-right?INTCMP=sfl

Leave a Reply to anja Cancel reply

Your email address will not be published.


*