Wordt Wilders premier?

Met nog een week te gaan voor de verkiezingen, wordt er ook al weer vooruit gekeken naar de kabinetsformatie, bij voorbeeld door Arie de Jong. We weten weliswaar nog niet welke combinaties van partijen over een meerderheid in de Tweede beschikken, maar er is wel al reden om ons rekenschap te geven welke dilemma’s er kunnen optreden.

Dat heeft te maken met de betrekkelijk nieuwe regel dat de Tweede Kamer en niet de Koning (in)formateurs aanwijst, maar ook met de mogelijkheid dat de PVV de grootste partij wordt, terwijl die partij door bijna alle partijen is uitgesloten als regeringspartner, en het uiterst onwaarschijnlijk is dat de PVV samen met de partijen die de PVV niet hebben uitgesloten een meerderheid kan vormen. En vooral de combinatie van die twee omstandigheden zet aan het denken.

Ook wanneer de PVV de grootste partij wordt, kan die partij geen recht laten gelden op een plaats in het kabinet en op het premierschap. Daar is toch echt voor nodig dat de PVV deel uitmaakt van een meerderheid in de Tweede Kamer die bereid is zo’n kabinet te steunen of ten minste te gedogen. Daar ziet het echter niet naar uit. Zelfs wanneer – wat God verhoede – een meerderheid van de kiezers op de PVV zou stemmen, heeft Wilders nog geen meerderheid, want er staan maar 50 mensen op zijn lijst.

Het is ook vaker voorgekomen dat de grootste partij gepasseerd is. Dat gebeurde de PvdA in 1977, toen een kabinet van CDA en VVD werd geformeerd nadat er eindeloos onderhandeld was tussen PvdA en CDA. Die onderhandelingen mislukten omdat aan de ene kant de PvdA zijn eigen onderhandelingspositie overschatte, maar ook omdat een deel van het PvdA-kader helemaal niet op een tweede kabinet Den Uyl zat te wachten. Maar de grootste partij werd toen pas buitengesloten nadat eerst geprobeerd was een kabinet met die partij te formeren.

Interessanter is daarom de situatie in 1982. Dat jaar werd, nadat het tweede kabinet Van Agt, met CDA, PvdA en D’66, al snel gevallen was, de PvdA enigszins tot haar eigen verbazing weer de grootste partij. Tegelijkertijd herkregen CDA en VVD een parlementaire meerderheid, en die partijen wilden opnieuw samen regeren. Maar Koningin Beatrix vond dat de grootste fractie in de Tweede Kamer niet zomaar gepasseerd mocht worden, en benoemde PvdA-lid Van Kemenade tot informateur. Dat leidde echter tot niets. Men sprak van ‘verplichte figuren’ die alleen maar tijd kosten.

Toch viel het Beatrix niet kwalijk te nemen dat zij Van Kemenade als informateur aanwees. De koning(in) staat nu eenmaal boven de partijen, en dus kon zij zelf niet de grootste partij overslaan. Bij de aanwijzing van een (in)formateur door de Tweede Kamer ligt dat echter anders. Niemand verwacht van Tweede-Kamerleden dat ze boven de partijen staan. Elke partij kan stemmen op degene die zij het liefst als (in)formateur ziet, en dan is het: de meeste stemmen gelden. Wanneer die niet naar een lid van de grootste partij gaan, is daar niets ondemocratisch aan.

Be the first to comment on "Wordt Wilders premier?"

Leave a comment

Your email address will not be published.


*